ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ (1922-2022)

 

Η Ιστορία των ανθρώπων έχει πολλές διακυμάνσεις: Χάρας και λύπης, υγείας και αρρώστιας, ευημερίας και δυστυχίας, ειρήνης και πολέμου… Αυτή η εναλλαγή παρατηρείται και στον Εκκλησιαστικό και Εθνικό μας βίο. Το 2021 οι απανταχού Έλληνες ετίμησαν την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη του Αγώνα για την Ανεξαρτησία μας. 

Φέτος καλούμαστε να θυμηθούμε τα γεγονότα εκείνα που πριν από 100 χρόνια ξερίζωσαν από τις αλησμόνητες Πατρίδες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, εκατομμύρια Συννέλληνες, ενώ έστειλαν σε βίαιο και μαρτυρικό θάνατο πολλές χιλιάδες απ΄ αυτούς. Καλόν είναι λοιπόν να διδασκόμαστε και να μην ξεχνάμε ποτέ αυτούς που έχυσαν το αίμα τους για να είμαστε εμείς σήμερα Ελεύθεροι!!!

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ Μετά τούς νικηφόρους Βαλκανικούς πο­λέμους (1912-13) πού είχαν ώς αποτέ­λεσμα την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και των νησιών τού βορειοανατολικού Αιγαίου, ό 'Ελληνισμός γνώρισε δύο μεγάλες καταστροφές:

Ή πρώτη ήταν ή εξόντωση τμήματος των Ελλήνων του Πόντου (1914-23) και ή εκδίωξη τών υπόλοι­πων στήν 'Ελλάδα (1923). Και ή δεύτερη ήταν ή Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Ή Γενοκτονία αναφέρεται σέ πρωτοφα­νείς σφαγές, αλλά και εκτοπισμούς τών Πο­ντίων. Δράστες καί θύτες ήταν οί Νεότουρκοι, βάσει οργανωμένου σχεδίου.

Δέν υπάρ­χει πιό ακριβής περιγραφή τών όσων έγιναν, από τή «Συνοπτική Έκθεση τών διωγμών καί σφαγών του Πόντου» πού, μεταξύ άλλων παραληπτών, είχε στείλει τό «Κεντρικόν Συμβούλιον τών Επαρχιών του Θρόνου Κών/πόλεως» καί στόν Πατριάρχη Αλεξαν­δρείας, μέ ημερομηνία 25 Μαΐου 1922. Ιδού μερικά αποσπάσματα (προσαρμοσμένα άπό την καθαρεύουσα στό σημερινό γλωσσικό ιδίωμα):«Ή τουρκική κυβέρνηση καί οι στρα­τιωτικές της αρχές, εκτόπισαν άπό τά σπί­τια τους, μές στό καταχείμωνο καί εξόρισαν στό εσωτερικό της Μικράς Ασίας 300.000 Έλληνες του Πόντου.

Όλους αυτούς τούς ανάγκασαν νά εγκαταλείψουν, μέσα σέ λί­γες ώρες τις εστίες τους καί νά βαδίζουν σέ χιονισμένα βουνά, δάση καί φαράγγια γιά μέρες καί βδομάδες, γιά νά φτάσουν στόν τόπο της εξορίας τους, κάπου στό άγνωστο, χωρίς νά τούς επιτρέψουν νά πάρουν άπό τά σπίτια τους έστω καί όσα εφόδια θά μπο­ρούσαν νά μεταφέρουν στην πλάτη τους.

Στους εκτοπισμένους, όχι μόνο δέν παρέχονταν κανενός είδους περίθαλψη, άλλά δέν επιτρεπόταν καί καμιά αγορά. Επιπλέον απαγορευόταν, έπί ποινή θανάτου, στους κα­τοίκους τών μερών άπ' τά οποία περνούσαν, τό νά τούς δίνουν εστω καί κάποια έλεημοσύνη.

Στη διάρκεια τών μεγάλων νυχτών τών ατέλειωτων όδοιποριών, οι έκτοπιζόμενοι κα­τασκήνωναν στό ύπαιθρο, πάνω στα χιόνια καί τούς πάγους, μέ θερμοκρασία πάντοτε κάτω άπό τό μηδέν. Γέροντες, μικρά παιδιά, εξαντλημένες μητέρες εγκαταλείπονταν ατούς δρόμους, θύματα τής πείνας, του ψύχους καί τών στερήσεων.

Άλλά καί τών άγριων ένστικτων τών περαστικών τσέτηδων, τών στρατιωτών καί τών χωροφυλάκων, οι όποιοι ανταγωνίζονταν στίς θηριωδίες καί ευχαριστιούνταν βλέποντας τόν σπαραγμό τών μη­τέρων πού δέν άντεχαν τήν κατακρεούργηση τών παιδιών τους, πού ρίχνονταν σάν παιχνί­δια άπό λόγχη σέ λόγχη.

Σκηνές φρίκης καί απόγνωσης εκτυλίσ­σονταν καθ' όδόν. Παρθένες καί νεαρές κο­πέλες έπεφταν σέ γκρεμούς καί ποτάμια, γιά νά γλιτώσουν τά βάσανα καί τήν ατίμωση. Γονείς, σύζυγοι καί αδέλφια αυτοκτονούσαν καί τρελαίνονταν, βλέποντας νά σπαράσ­σουν άπό τήν κτηνώδη βία καί νά διαμελί­ζονται πολλές φορές τά νεότερα μέλη τών  οικογενειών τους. Όποιοι τολμούσαν να αντισταθούν κάπως, άλλα καί όσοι έδειχναν καί άπλή δυσφορία, κατακρεουργούνταν αμείλικτα...

Τά χαρέμια τών Τούρκων κοσμήθηκαν μέ ελληνική νεότητα καί οι μεντρεσέδες [Ίεροσπουδαστήρια] καί τεκέδες [γιά δερβίσηδες] γέμισαν άπό έλληνόπαιδες γιά νά τούς εξισλαμίσουν."Ολη ή περιουσία τών εκτοπισθέντων κατασχέθηκε. Τά σπίτια στά χωριά πυρπολήθηκαν, στις δέ πόλεις γκρεμίστηκαν. Τά οικόπεδα τους έγιναν λαχανόκηποι τών Τούρκων. 

Οι άντρες πού είχαν απομείνει στόν Πόντο, όσοι μέν ήταν 19-35 ετών κατατάχτηκαν στα εργατικά τάγματα του εσωτερικού πού ήταν τάγματα πείνας, κακώσεων καί θανά­του.Οι δε ηλικίας 15-19 καί  35-55  κηρύχτη­καν αιχμάλωτοι πολέμου καί εξορίστηκαν στόν Καύκασο, τό Κουρδιστάν, τό Ντιαρμπεκήρ καί αλλού, ταλαιπωρούμενοι άπό τήν πείνα, τά βασανιστήρια, τίς αρρώστιες καί ενέσεις δηλητηρίων, τίς όποιες μεταχειρίζο­νταν Τούρκοι γιατροί στους εξόριστους χρι­στιανούς, αντί γιά όρό άντιεξανθηματικού τύφου...».

Ή Συνοπτική Έκθεση περιέχει καί πολλά άλλα τραγικά στοιχεία. Διεθνώς έγινε αποδε­κτό ότι περισσότερες άπό 300.000 Ποντίων εξολοθρεύτηκαν άπό τούς Τούρκους, ενώ τό Κεντρικό Συμβούλιο Ποντίων, στή Μαύρη Βί­βλο του παραθέτει στοιχεία γιά 353.000 θύ­ματα. Όσοι επέζησαν κατέφυγαν στήν τότε Σοβιετική 'Ένωση. Μετά δέ τή Μικρασιατική Καταστροφή (1922) ήρθαν στήν Ελλάδα. Τό 1994 ή Βουλή τών Ελλήνων αναγνώρισε τή Γενοκτονία τών Ποντίων, ορίζοντας τήν 19η Μαΐου ως Ήμέρα Μνήμης της.

Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 

Μέ τόν όρο αυτόν ή Ιστορία περιγράφει τά τραγικά γιά τόν Μικρασιατικό "Ελληνισμό (καί τήν Ελλάδα) αποτελέσματα τής περιόδου 1919-22, πού καί αυτά ήταν αποτελέσματα του εθνικού διχασμού, τών σκληρών πολιτικών αντιπαραθέσεων στήν Αθήνα καί του άσχημου ρόλου τών τότε Μεγάλων Δυνάμεων πού προωθούσαν τά δικά τους συμφέροντα στήν περιοχή.  

Όχι αδικαιολόγητα ή Καταστροφή αύτη θεωρείται ως ή μεγαλύτερη γιά τόν νεότερο Ελληνισμό, αφού ξεριζώθηκαν άπό τίς αιώνιες πατρογονικές εστίες τους εκατομμύρια Έλληνες, ενώ πολλές χιλιάδες έχασαν βάναυσα τή ζωή τους. Μέ τήν ανταλλαγή τών πληθυσμών Μικρασιάτες καί Πόντιοι ήρθαν ώς πρόσφυγες στήν "Ελλάδα, ή οποία, καθημαγμένη καί εξαντλημένη οικονομικά, έπρεπε νά αναλάβει καί τό τιτάνιο έργο τής αποκατάστασης τους. Είχε όμως καί δύο θετικές πλευρές, αφού «ουδέν κακόν αμιγές καλού»:

Έφυγαν άπό τόν Ελλαδικό χώρο οι Μουσουλμάνοι Τούρκοι και η χώρα απέκτησε θρησκευτική καί εθνική ομοιογένεια. Καί ήρθε εδώ ένα δυναμικό τμήμα του Ελληνισμού, είσκομίζοντας πολύτιμα πολιτισμικά, μορφωτικά καί επαγγελματικά στοιχεία.Είχε προηγηθεί ή νίκη τών δυνάμεων  τής Άντάντ (τής Συμφωνίας μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, αργότερα Ιταλίας καί Ρωσίας), τό θωρηκτό «Αβέρωφ» είχε φτάσει ώς τήν Κωνσταντινούπολη καί ό ελληνικός στρατός είχε αποβιβαστεί στή Σμύρνη καί σέ παράλια της Ιωνίας.

Άλλα καί οί Νεότουρκοι μέ επικεφαλής τόν Κεμάλ Άτατούρκ, οργάνωναν μία νέα Τουρκία. Δυστυχώς, μετά τίς πρώτες εντυπωσιακές επιτυχίες στό μέτωπο του ελληνικού στρατού, πού έφτασε μέχρι τόν Σαγγάριο ποταμό καί στά πρόθυρα της Άγκυρας, οι σύμμαχοι τής Άντάντ άλλαξαν τήν πολιτική τους. Στήν Ελλάδα υπήρχε πολιτική αστάθεια και τό δυσάρεστο γιά τόν  Ελληνισμό αποτέλεσμα δέν άργησε νά έρθει. 

Ό τότε Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (Καλαφάτης), προβλέποντας αυτό τό αποτέλεσμα, είχε Ιδρύσει τή «Μικρασιατική Άμυνα» γιά νά προετοιμάσει τή σωτηρία τών χριστιανών. Παράλληλα, διαμαρτυρόταν μέ παραστάσεις καί έγγραφα στούς αρμόδιους τών Δυνάμεων Κατοχής, καταγγέλλοντας τίς θηριωδίες καί παρανομίες τού Νουρεδίν Πασά καί πετυχαίνοντας τήν απομάκρυνση του άπό τή Σμύρνη. Αυτό δέν τό ξέχασε ό Πασάς καί περίμενε τήν ώρα νά του τό ανταποδώσει... 

Γιά τήν κατανόηση τών όσων συνέβησαν, σημειώνουμε ότι αρχικά, μέ τή Συνθήκη τών Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920 παραχω­ρήθηκε στους Έλληνες ή πολιτική εξουσία στήν περιοχή τής Σμύρνης (αλλά τό έδαφός της παρέμενε στήν τουρκική κυριαρχία), κα­θώς καί ή Ανατολική Θράκη μέ τά νησιά "Ιμβρο και Τένεδο. Ή Συνθήκη όμως αυτή δέν κράτησε γιά πολύ, επειδή μετά τήν επικράτη­ση του Κεμάλ Άτατούρκ καί τή Μικρασιατική Καταστροφή αντικαταστάθηκε άπό τή Συν­θήκη τής Λοζάνης (24 Ίουλίου 1923).

ΒΕΣΠΑ Η ΠΡΩΤΟΦΑΝΗΣ ΛΑΙΛΑΠΑ

Στή διάρκεια τών ετών 1914-18 καί 1920-24 οι Νεότουρκοι προέβησαν σέ πρωτο­φανείς διώξεις τών χριστιανικών πληθυσμών πού ζούσαν στήν οθωμανική αυτοκρατορία (Ελλήνων, Αρμενίων, Σύρων κ.ά.).Οι πρώτες επιτυχίες του ελληνικού στρατού στό έδαφος τής Μικράς Ασίας δέν είχαν συνέχεια. 

Οι σύμμαχοι, βλέποντας καί τόν εθνικό διχα­σμό μας, άλλαξαν πολιτική. Γάλλοι καί Ρώσοι έκαναν μυστικές συμφωνίες μέ τόν Κεμάλ καί δέν επέτρεψαν τήν κατάληψη τής Κων­σταντινούπολης άπό τόν ελληνικό στρατό, ό όποιος, μετά τήν ήττα του στόν Σαγγάριο ποταμό, κουρασμένος καί απογοητευμένος, οπισθοχώρησε καί σχεδόν διαλύθηκε.Απο­τέλεσμα τούτου, οί Μικρασιάτες Έλληνες νά βρεθούν στό έλεος τών Τούρκων. 

Ακολούθησαν αρπαγές, λεηλασίες σπι­τιών καί περιουσιών, καταστροφές επιχειρή­σεων καί βιοτεχνιών, πυρπόληση εκκλησιών καί σχολείων, βιασμοί γυναικών, εξευτελι­σμοί καί φόνοι ανδρών καί γερόντων καί προσβολή κάθε αξιοπρέπειας του ελλη­νορθόδοξου πληθυσμού. Όσοι πρόλαβαν άπό τήν ύπαιθρο, κατέφευγαν στή Σμύρνη, ελπίζοντας νά σωθούν. Τά πρώτα τουρκι­κά στρατεύματα μπήκαν στήν πόλη στις 27 Αυγούστου 1922 (μέ τό τότε Ισχύον παλαιό ημερολόγιο). Ήταν μαυροντυμένοι καβα­λάρηδες καί κρατούσαν μακριά γιαταγά­νια. 

Άν καί φώναζαν στους κατοίκους νά μή φοβούνται, οί Χριστιανοί έτρεμαν. Αφού οί καβαλάρηδες γύριζαν στους δρόμους της Πόλης αλαλάζοντας από τις 3 το απόγευμα άρχισαν να λεηλατούν, να σκοτώνουν, να βιάζουν. Πένα, ή γλώσσα ανθρώπου αδυνατεί να περιγράψει τις σκηνές φρίκης που έζησαν οι Έλληνες Χριστιανοί.

Κι ενώ ο ύπατος αρμοστής της Ελληνικής Διοίκησης, οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες  είχαν επιβιβαστεί γιά την ασφάλειά τους σε Βρετανικό θωρηκτό και δύο ατμόπλοια πού βρίσκονταν στό λιμάνι, ό μόνος πού παρέμενε στις επάλξεις ήταν ό Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, αποφασισμένος, να προστατέψει, ώς καλός ποιμένας, τό ποίμνιό του, όσο καί όπως μπορούσε, άπό τά αιμοδιψή ένστικτα του Νουρεδίν Πασά, πού είχε επανέλθει ώς Στρατιωτικός Διοικητής της πόλης, ορκισμένος γιά εκδίκηση.

ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΥΑΙΝΕΣ

Αποφεύγοντας νά επεκταθούμε σέ όλες τις πτυχές της καταστροφής, επικεντρώνοντας  με την εξιστόρηση μας στό μαρτυρικό τέλος του Αγίου Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου, με βάση μαρτυρίες αξιόπιστων προσώπων για τήν τραγική δολοφονία του Εθνάρχη Ιεράρχη. Ό Ιερωμένος καί Βουλευτής του Παρισιού, Αβάς Εδουάρδος Σουλιέ έγραψε: 

«Τό απόγευμα της 27ης Αύγουστου 1922 τό Γαλλικό Προξενείο ειδοποιήθηκε, ότι ό Ελληνορθόδοξος Μητροπολίτης Χρυσόστομος, διέτρεχε έσχατο κίνδυνο καί ότι θά έπρεπε νά σταλεί άγημα από Γάλλους ναύτες γιά νά προστατέψουν την απειλούμενη ζωή του. Ό επικεφαλής τού αγήματος πρότεινε στον Ιεράρχη νά τόν οδηγήσει στήν Εκκλησία τής Sacre Coeur ή στό Γαλλικό Προξενείο.

Ό Χρυσόστομος, συνεχίζει, δέν ανήκει στήν Εκκλησία τής Γαλλίας, άλλ' αυτό δέν μέ εμποδίζει νά εκφράσω τόν βαθύτατο σεβασμό πρός τή μνήμη του. Μέ ωραιότητα ψυχής αρνήθηκε νά δεχθεί τό προσφερόμενο καταφύγιο, λέγοντας ότι τό καθήκον του είναι νά μείνει γιά νά συγκακοπαθήσει μέ τό ποίμνιό του. 

Όταν τό Γαλλικό άγημα αποχώρησε, κατέφθασε μέ στρατιωτική άμαξα Τούρκος αξιωματικός, συνοδευόμενος άπό δύο στρατιώτες καί ζήτησε άπό τόν Χρυσόστομο νά τόν ακολουθήσει.Όδήγησαν τότε τόν Ιεράρχη στά άκρα τών Ευρωπαϊκών συνοικιών εμπρός σ ενα κουρείο. Έκεί του φόρεσαν άσπρη μπλούζα, ίσως γιά νά διακρίνεται καλύτερα και εκεί διαδρα­ματίστηκε τό φρικτό έγκλημα.

Τού ξερίζωσαν τά γένια, τόν χτύπησαν μέ μαχαίρι πισώπλατα και στή συνέχεια λυσσασμένες ανθρώπινες ύαινες τού έκοψαν μύτη καί αυτιά. Στό πλευ­ρό τών ανδρών συναγωνίζονταν μαινόμενες Τουρκάλες πού ενθάρρυναν μέ άρές καί κα­τάρες τούς λυσσασμένους άνδρες τους. Αφού έριξαν χάμω τόν Ιεράρχη καί τόν καταπάτησαν, ό επικεφαλής αξιωματι­κός διέταξε χαμάληδες νά σύρουν τό νεκρό σώμα καί τό πρόσδεσαν σέ μία σακαρά­κα.

Τό έβαλαν μπροστά κι άρχισε νά τρέχει σβαρνίζοντας τό Άγιο λείψανο τού μάρτυρα Ιεράρχη, πού σήκωσε στους ώμους του τίς αμαρτίες τού ελληνικού διχασμού καί την ύπεροφία τών λεγόμενων χριστιανικών δυ­νάμεων πού αποδείχτηκαν χειρότεροι καί άπό τόν Πόντιο Πιλάτο»!

-Ό Ακαδημαϊκός Γ. Μυλωνάς σέ ομιλία του κατά την έκτακτη συνεδρία της Ακαδη­μίας Αθηνών, τό 1982, γιά τή συμπλήρωση 60 χρόνων άπό τή Μικρασιατική Καταστρο­φή, είπε μεταξύ άλλων: «Καταθέτω μία προσωπική μαρτυρία, πού γιά πρώτη φορά εξομολογούμαι:

Κατά τις τελευταίες ήμερες τοϋ Σεπτεμβρίου 1922 μία ομάδα φοιτητών τού International College τής Σμύρνης καί εγώ βρεθήκαμε φυλακισμένοι σέ απαίσιο υπόγειο, σ' ένα από τά μπουντρούμια τού Διοικητηρίου τής Σμύρνης. Σ' αυτό ήταν ασφυκτικά στριμωγμένοι οι Έλληνες χριστιανοί αιχμάλωτοι, μάλλον άνθρωποι προωρισμένοι γιά θάνατο.

Τις βραδινές ώρες φύλακες μέ επικεφαλής Τουρκοκρήτα παρελάμβαναν θύματα πού έτυφεκίζοντο. Στίς 5 τό απόγευμα τής τελευταίας ημέρας τού θλιβερού Σεπτεμβρίου, ό Τουρκο-κρητικός εκείνος μέ διέταξε νά τόν ακολουθήσω στήν αυλή.

-Είσαι δάσκαλος; μέ ρωτά.

-Αυτήν τήν τιμή είχα, τού απαντώ.

-Καί οί άλλοι πού ήσαν μαζί σου, είναι φοιτητές;

 -Ναί, τού λέγω.

 -Γρήγορα μάζεψέ τους καί φέρε τους έδώ...

Ποιά ήταν ή έκπληξη μας όταν ακούσαμε τόν Τουρκοκρητικό νά λέει: -Δέν θά σας σκοτώσω, θά σας σώσω. Απόψε θά θανατωθούν όλοι όσοι είναι στό μπουντρούμι, γιατί έφεραν καί άλλους πού δέν έχουμε χώρο νά τούς στοιβάξουμε. Θά σάς σώσω σήμερα, γιατί ελπίζω αυτό νά μέ βοηθήσει νά λησμονήσω μία τρομερή σκηνή πού αντίκρισαν τά μάτια μου, σκηνή στην οποία έλαβα μέρος: Παρακολούθησα τό χάλασμα τού Δεσπότη σας.

Ήμουν μ' εκείνους πού τόν τύφλωσαν, πού του βγαζαν τά μάτια καί αιμόφυρτο τόν έσερναν από τά γένια καί τά μαλλιά στά σοκάκια τού τουρκομαχαλά, τόν ξυλοκοπούσαν, τόν έβριζαν καί τόν πετσόκοβαν. Βαθιά εντύπωση μού έκανε καί αξέχαστη παραμένει ή στάση του. 

Στά μαρτύρια πού τόν υπέβαλαν δέν απαντούσε μέ φωνές, μέ παρακλήσεις, μέ κατάρες. Καί συνέχισε λέγοντας: Τό πρόσωπο του τό κατάχλωμο, τό σκεπασμένο μέ τό αίμα τών ματιών του, τό είχε στραμμένο πρός τόν ουρανό καί διαρκώς κάτι ψιθύριζε πού δέν ήκούετο πέρα άπό την περιοχή του. Ξέρεις έσύ, δάσκαλε, τί έλεγε;

-Ναί, ξέρω, τού άπήντησα.

-Έλεγε «Πά­τερ Άγιε, άφες

αύτοίς, ου γάρ οίδασι τί ποιούσι».

-Δέν σέ καταλαβαίνω, δάσκαλε, μά δέν πειράζει. Άπό καιρού σέ καιρό όταν μπο­ρούσε, ύψωνε κάπως τό δεξί του χέρι καί ευλογούσε τούς διώκτες του. Κάποιος συμ­πατριώτης μου αναγνωρίζει τή χειρονομία ευλογίας, μανιάζει καί μέ τό τρομερό μαχαί­ρι του κόβει καί τό δύο χέρια τού Δεσπό­τη.

Εκείνος σωριάστηκε στή ματωμένη γη μέ στεναγμό πού φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός  άνακουφίσεως παρά πόνου. Τό­σο τόν λυπήθηκα τότε, πού μέ δύο σφαίρες στό κεφάλι, τόν αποτελείωσα. Αύτη είναι ή ιστορία μου. Καί τώρα πού σας τήν είπα, ελπίζω πώς θά ησυχάσω. Γι' αυτό σάς χα­ρίζω τή ζωή.

-Καί πού τόν έθαψαν; ρώτησα μέ αγω­νία.

-Κανείς δέν ξέρει πού έριξαν

τό κομμα­τιασμένο του κορμί».

ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΙ

Εκτός άπό τόν Ιερομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο (Καλαφάτη), μαρτυρικό τέλος είχαν καί τέσσερις επίσκο­ποι της Μικράς Ασίας, άλλά καί πολλοί λαϊκοί: άντρες, γυναίκες, νέοι, νέες καί ήλικιωμένοι. Όλους αυτούς ή Εκκλησία της Ελλάδος μέ απόφαση της συναρίθμησε στό Όρθόδοξο Αγιολόγιο καί όρισε νά τιμάται ή μνήμη τους στους Ιερούς Ναούς τήν Κυριακή πρό της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Οι τέσσερις μάρτυρες Επίσκοποι ήταν:Ό Κυδωνιών Γρηγόριος (Ωρολο­γάς), γεννημένος τό 1882 στή Μαγνησία της Μικράς Ασίας, αποφοίτησε άπό τή θεολο­γική Σχολή της Χάλκης. Υπηρέτησε ώς κα­θηγητής, ιεροκήρυκας καί πρωτοσύγκελος στή Θεσσαλονίκη, τις Σέρρες καί τή Δράμα.

"Επειτα, ώς Μητροπολίτης Στρωμνίτσης καί Κυδωνιών (Άϊβαλί), όπου διακρίθηκε για την προστασία φυλακισμένων και μελλοθανάτων, ένώ φυγάδευσε καί έσωσε πολλούς Χριστιανούς άπό τούς Τούρκους. Εξορίστη­κε καί ένώ έσκαβαν λάκκο γιά νά τόν θά­ψουν ζωντανό, παρέδωσε τήν ψυχή του στον Κύριο, εξαιτίας εγκεφαλικής συμφόρησης (3 Οκτωβρίου 1922).

Ό Μοσχονησίων Αμβρόσιος (Πλειανθίδης), γεννήθηκε στή Σμύρνη (τό 1872) καί σπούδασε στή Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού Ιεροσολύμων, τήν Ευαγγε­λική Σχολή τής Σμύρνης καί τή Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου.

Υπηρέτησε την 'Εκκλησία άπό διάφορες υπεύθυνες θέσεις στή Σμύρνη, τήν Κριμαία, τά Μοσχονήσια. Τόν Σεπτέμβριο του 1922 μαρτύρησε «βασανι­σθείς διά πεταλώσεως τών ποδών του καί κατατεμαχίσεως τού σώματός του», μαζί μέ κάποιους ιερείς καί άλλους Χριστιανούς τής επαρχίας του.

Ό Ικονίου Προκόπιος παρέδωσε τό πνεύμα του εξαιτίας τών δεινών πού έπεσώρευσαν οί Νεότουρκοι σ' αυτόν καί τό ποί­μνιό του, προσπαθώντας νά οργανώσουν Τουρκορθόδοξη Εκκλησία, ανεξάρτητη άπό τό Οικουμενικό Πατριαρχείο, μέ τή χρησιμοποίηση αποκλειστικά της τουρκικής γλώσσας.

Ό Ζήλων Ευθύμιος (Άγριτέλης), επίσκοπος, άπό τά Παράκοιλα τής Λέσβου, γεννημένος τό 1872, μετά τή Σχολή τής Μονής Λειμώνος, σπούδασε στή Θεολογική Σχολή τής Χάλκης. Εργάστηκε ώς σχολάρχης στή Μονή Λειμώνος, Πρωτοσύγκελος Μηθύμνης, Αρχιερατικός Επίτροπος στήν Άμάσεια υπό τόν Εθνομάρτυρα Γερμανό Καραβαγγέλη καί ώς επίσκοπος Ζήλων. Ανέπτυξε σπουδαία Εθνική καί Εκκλησιαστική δράση. Φυλακίστηκε γι' αυτό τό Πάσχα του 1921 καί μετά άπό φρικτά μαρτύρια, υπέκυψε στις 29 Μαΐου 1921.

ΤΟ ΣΑΡΑΚΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ ΔΙΧΟΝΟΙΑΣ

Παραθέτουμε αποσπάσματα άπό Λόγο πού εκφώνησε ό Σ. Νέγρης στόν ναό Μεταμορφώσεως του Σωτηρος στήν πόλη Πόρτ Σάιντ τής Αιγύπτου κατά τό Μνημόσυνο του Σμύρνης Χρυσοστόμου καί τών σύν αύτώ. Έδώ τό κείμενο προσαρμοσμένο άπό τήν καθαρεύουσα τής εποχής στή σημερινή δημοτική γλώσσα.

Ό Λόγος δημοσιεύτηκε στό περιοδικό του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας «Πάνταινος», τό 1922:Μέχρι πρίν άπό λίγους μήνες συγκεντρωνόμασταν στόν Ιερό αυτόν Ναό, γιά νά αναπέμψουμε ύμνο καί δοξολογία στόν Ύψιστο γιά τις αλλεπάλληλες νίκες τών ελληνικών όπλων καί τήν απελευθέρωση σκλαβωμένων αδελφών άπό ζυγό βάρβαρο καί ασήκωτο. Καί σήμερα;

Σήμερα τό Έθνος είναι βυθισμένο σέ πένθος βαρύτατο! Κραυγές πόνου ακούγονται άπ' άκρου σέ άκρο τής Ιωνίας πού πρίν λίγο ανθούσε. Σφαγές, εμπρησμοί, καταστροφές, διωγμοί, βανδαλισμοί διαπράττονται σέ βάρος τών ομοεθνών καί ομόθρησκων αδελφών μας, οι οποίοι μάταια καί αλλόφρονες προσπαθούν νά γλιτώσουν άπό τό ξίφος του αιμοβόρου τυράννου.

Ή όμορφη νύμφη τής Ιωνίας, ή ωραία Σμύρνη, πού έδώ καί τρία χρόνια είχε φορέσει τήν Ελληνική στολή, τώρα αιματοκυλιέ­ται. Τό αίμα τών τέκνων της ρέει σάν ποτάμι, κάτω άπό τό τσεκούρι τού βάρβαρου κατα­κτητή. Ή πόλη πού πρίν ευημερούσε, μετα­βλήθηκε σέ ερείπια πού καπνίζουν. Εκεί πού βασίλευε ή χαρά καί ή ελευθερία, έπικάθεται ήδη τό απαίσιο φάσμα τού θανάτου καί τής ερήμωσης. 

Μόνον οι στεναγμοί εκείνων πού πεθαίνουν ακούγονται εκεί σήμερα καί ή όσμή τών σωμάτων τών Χριστιανών πού καίγονται γεμίζουν μέ φρίκη τήν ψυχή. Οι φοβεροί διώκτες του Χριστιανισμού καί του Ελληνισμού δέν λογάριασαν ούτε γυναίκες, ούτε παιδιά καί γέροντες, άλλά επιδόθηκαν σέ σφαγές, χωρίς διάκριση...

Ό Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστο­μος, μέσα σέ λίγες ώρες κατακρεουργήθη­κε. Ύπέμεινε μέ γενναιότητα τόν θάνατο, τόν οποίο καθόλου δέν φοβήθηκε καί περιβλήθηκε έτσι τό στεφάνι τού μαρτυρίου... "Αν μπορούσε τήν παρούσα στιγμή ή φυχή του νά μιλήσει, σίγουρα θά μάς έλεγε:

«Γιατί τελείτε γιά μένα αυτό τό Μνημόσυ­νο καί χύνετε δάκρυα; Αναλογιστείτε ότι μυριάδες 'Ελλήνων καί γενικά Χριστιανών, προ­σπαθώντας νά γλιτώσουν άπό τή φωτιά καί τό μαχαίρι τού διώκτη τυράννου ήταν πεινα­σμένοι, ρακένδυτοι, ξυπόλητοι, αναζητώντας σέ άλλες πόλεις, σέ νησιά, σέ ακτές, ίσως σέ σπηλιές καί χαράδρες τή σωτηρία τους.

Υπέρ αυτών έχετε καθήκον καί υποχρέωση νά φροντίσετε. Όλοι αυτοί, άντρες, γυναίκες, παιδιά, πρός εσάς απλώνουν Ίκετευτικά το χέρι. Μήν αργείτε νά τούς προσφέρετε τή βοήθεια σας γιά νά σωθούν άπό τόν κίνδυνο τής πείνας, τής ατίμωσης καί τού θανάτου.

Δέν πρέπει νά ξεχνάμε ότι τό Έθνος μας μέσα σέ λίγα χρόνια, μέ τή βοήθεια τού Θεού, κατόρθωσε τόσα, ώστε νά εξυμνείται όχι μόνο άπό τούς φίλους του άλλα καί άπό τούς εχθρούς του. Έχοντας τήν ενίσχυση του Κυρίου, προχωρούσε μέ βήμα γοργό στόν προορισμό του καί θά έφερνε σέ πέρας τό απελευθερωτικό του έργο, αν εμείς οι ίδιοι δέν λησμονούσαμε τήν Ιερή αποστολή μας μές στόν κόσμο.

Μίση και πάθη, έριδες και προπηλακισμοί, εξοντώσεις καί εξορίες, απομάκρυναν τό Έθνος άπό τόν χαραγμένο δρόμο, ό δέ Κύ­ριος, ενώπιον αυτής τής εγκληματικής δια­γωγής, άπέστρεφε τό πρόσωπο Του άπό εμάς καί άφησε καί πάλι τά αδέλφια μας στή σκλαβιά, μέχρι νά έρθει τό πλήρωμα τού χρόνου.

Οπότε εξαγνισμένοι πλέον θά φτά­σουμε εκεί όπου θά μάς οδηγήσει τό κρα­ταιό Του χέρι "Ας συνηθίσουμε νά θέτουμε πάνω άπό κάθε προσωπικό υλικό συμφέρον τό κοινό συμφέρον. "Ας προσπαθούμε νά έχουμε μό­νο μία φιλοδοξία, τό πώς νά συντελέσουμε ό καθένας, στό μέτρο τού δυνατού, στό με­γαλείο καί τή δόξα τής Πατρίδας μας, πού σήμερα δεινοπαθεί.

Τότε καί μόνο τότε θά επέλθει ό εξα­γνισμός καί τότε θά επιβληθεί καί πάλι ό Κύριος στό ευλογημένο Έθνος μας, λαμβά­νοντας ύπόψει τή μετάνοια καί τή διόρθω­ση τής ζωής μας. Αλλά καί τίς μεγάλες με αίμα κυρίως θυσίες, τίς οποίες υπέστη ό Ελληνισμός γιά χάρη τής ελευθερίας του, οι οποίες θυσίες, άς ευχηθούμε νά τερμα­τιστούν μέ τήν τελευταία υπέροχη, όσο καί τραγική θυσία τού Εθνομάρτυρα Μητροπο­λίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, καί τών όσων μαζί του σφαγιάστηκαν. "Ολων αυτών ας είναι αιωνία ή μνήμη!

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΑ ΣΤΗΝ

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΤΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Τά κύματα εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων πού έφτασαν, κάτω άπό απερίγραπτες συνθήκες, στήν Ελλάδα, δέν ήταν καθόλου εύκολο νά τακτοποιηθούν άπό ένα κράτος πού καί τό ίδιο ήταν εξαντλημένο οικονομικά καί βυθισμένο στή διχόνοια, μέ ασταθείς Κυβερνήσεις κ.λπ. Έγραφε, γιά παράδειγμα, στις 25.9.1922 ό νομάρχης Ηρακλείου Κρή­της:«Ένταύθα περιθάλπομεν περί τάς 15.000 προσφύγων έκ Μικράς Ασίας, θύματα βαρβαρότητος.

Επειδή ή στέγασίς των ήτο λίαν δυ­σχερής, έγκατεστήσαμεν τούτους εις διάφο­ρα τεμένη καί άποθήκας, αίτινες στερούνται πατωμάτων καί ούτω μένουσιν ούτοι έπί τού χώματος...». Στή συνέχεια τού έγγράφου του παρακαλεί, μεταξύ άλλων, καί τόν Πατριάρχη Αλεξανδρείας νά βοηθήσει γιά τή βελτίωση τών συνθηκών στέγασης τών προσφύγων.

Καί στήν περίσταση αυτή οι Όρθόδοξες Εκκλησίες δέν έμειναν άπραγες. Κινητοποίη­σαν κληρικούς καί λαϊκούς, Ναούς καί Μο­ναστήρια, μέ σκοπό νά παράσχουν αρχικά τίς «πρώτες βοήθειες» στους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Μέ εγκυκλίους, κήρυγμα, δημοσιεύσεις κ.α. διεκτραγώδησαν τήν κατάσταση. Ιδού ένα δείγμα άπό εγκύκλιο:

Συντρίμματα οικογενειών πού μέχρι χθες ευημερούσαν, μητέρες πού έχασαν τα παιδιά τους, τέκνα που έμειναν ορφανά γονείς, ηλικιωμένοι πού στερήθηκαν άπό τά στηρίγματα καί τίς ελπίδες τους, σύζυ­γοι χωρίς τούς συντρόφους τους, νέες χωρίς προστασία, άρρωστοι, τραυματίες, φυγάδες εξαιτίας σφαγών, πυρός καί διωγμών, πει­νασμένοι, άποροι, στενοχωρημένοι, γυμνοί καί εκτεθειμένοι στή ζέστη καί τό κρύο, μα­κριά άπό τά σπίτια τους τριγυρνούν στους δρόμους καί τά σοκάκια άστεγοι καί κου­ρελιασμένοι. 

Δέν ξέρουν οι ταλαίπωροι γιά ποιό πράγμα νά στενάξουν καί νά θρηνή­σουν πρώτα. Αυτοί πού μέχρι χθες ήταν σέ θέση νά βοηθούν τούς άλλους, τώρα έχουν άμεση ανάγκη γιά στέγαση, τροφή, σκεπά­σματα, ρουχισμό, υποδήματα, γιά νά μή χά­σουν τή ζωή τους άπό πείνα καί δίψα καί κρύο, αυτοί πού τήν γλίτωσαν από τό μα­χαίρι τών Τούρκων, τή φωτιά, τά κύματα...».Ή ανταπόκριση τόσο τών απλών Χρι­στιανών καί τών Ιερωμένων υπήρξε συγκινητική.

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα: Ανώνυ­μος προσήλθε καί παρέδωσε σέ Πατριάρχη «ζεύγος διαμαντένιων σκουλαρικιών, ζεύγος χρυσών δαχτυλιδιών μέ πολύτιμους λίθους καί άλλα κοσμήματα καί χρυσά αρχαία νομί­σματα υπέρ τών προσφύγων. Καί πρόσθεσε: Λυπούμαι πού δέν μπορώ νά προσφέρω καί τή ζωή μου υπέρ τών αδελφών μου, ή ηλι­κία μέ εμπόδιζε, άλλά είναι αμαρτία νά έχω έγώ αυτά καί οι αδελφοί μου νά είναι όπως είναι...

Καί έκλαψε». Καί ποιος μπορεί νά ξεχάσει τίς χιλιάδες τών περιπτώσεων πού Ιερείς καί Ενορίτες πολλών Εκκλησιών σέ όλη τήν επικράτεια έδειξαν έμπρακτη προθυμία γιά τήν περί­θαλψη, τή στέγαση, τήν προσφορά τροφής, ιματισμού, μαγειρικών σκευών κ.λπ. πρός αναξιοπαθούντες πρόσφυγες, πρός χήρες καί ορφανά, πρός άρρωστους καί μοναχι­κούς ανθρώπους; Άλλά καί ή Εκκλησία της 'Ελλάδος έδωσε συγκλονιστικό παρών:

Στό πρόσφατο έργο του μέ τίτλο «Συνοπτική θεώρηση τής Εκκλη­σιαστικής περιουσίας» (Αθήνα, 2020), ό Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών καί πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος Β', αναφέρεται σέ νομοθετικές ρυθμίσεις του ελληνικού κράτους τής κρίσι­μης αυτής περιόδου, γιά τήν απαλλοτρίωση  «αγροτικών ακινήτων» που ανήκαν σε Μονές ή άλλα συναφή Ιδρύματα, μέ σκοπό νά εγκατασταθούν σ' αυτά ακτήμονες γεωργοί ή ομογενείς πρόσφυγες.

Καί  επειδή ή απαλλοτρίωση ήταν «αναγκαστική» το κράτος όρισε καί μία χρηματική αποζημίωση, ή οποία γιά τήν περίοδο 1917-1930 ανερχόταν στό ποσό του 1.000.000.000 (ενός δισεκατομμυρίου) προπολεμικών δραχμών.  Τό κράτος κατέβαλε τά 40 εκατομμύρια καί τά υπόλοιπα 960 τά οφείλει ακόμη. Αυτό σημαίνει ότι σέ Εκκλησιαστικά, κυρίως Μοναστηριακά, κτήματα τακτοποιήθηκαν δωρεάν χιλιάδες ακτήμονες γεωργοί καί πρόσφυγες.

Ας σημειωθεί έδώ ότι τά Ορθόδοξα Μοναστήρια μας υπήρξαν τροφοδότες καί τών αγωνιστών τού 1821, όπως προβλήθηκε μέ εκδόσεις καί ομιλίες στή διάρκεια του προηγούμενου έτους 2021, πού ως Έθνος τιμήσαμε τά 200 χρόνια άπό τήν έναρξη τής Ελληνικής Επανάστασης. Σύμφωνα μέ τή Συνθήκη τής Λοζάνης, τά σύνορα της Έλλάδας περιορίστηκαν στόν Έβρο καί ρυθμίστηκαν οι όροι τής άνταλλαγής τών πληθυσμών.

Ή ανταλλαγή αυτή αποτελεί μία άπό τίς θλιβερότερες σελίδες τής ελληνικής Ιστορίας. Εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων του Πόντου, τής Ανατολικής Θράκης καί τής Μικρός Ασίας αναγκάστηκαν νά εγκαταλείψουν τίς πατρογονικές τους εστίες, στίς όποιες όχι μόνο είχαν αντέξει τήν τουρκική καταπίεση επί τόσους αιώνες, άλλά είχαν διατηρήσει καί αναπτύξει τόν ελληνορθόδοξο πολιτισμό τους, τά γράμματα, τίς τέχνες...

Κάτω άπό τέτοιες συνθήκες ήταν δυνατόν νά ορθοποδήσει σύντομα ή Ελλάδα; Καί όμως! Χάρη καί στό νέο αίμα τών Ποντίων, τών Θρακών καί τών Μικρασιατών, ύστερα άπό 15 χρόνια ή Ελλάδα μεγαλούργησε στά Βορειοηπειρωτικά βουνά, νικώντας τούς πολυάριθμους καί καλά εξοπλισμένους Ιταλούς. Πράγμα πού δείχνει ότι, παρά τίς αδυναμίες, τό μικρό μέγεθος καί τή σχετική φτώχεια του, ό Έλληνισμός κρύβει στά σπλάχνα του ανεξάντλητες δυνάμεις, τίς οποίες αρδεύουν ή Όρθόδοξη Πίστη καί ή αγάπη πρός τήν Πατρίδα.

 

Τομέας Ενημέρωσης: Voiotosp.blogspot.gr